ANNE BABA TUTUMLARI

ANNE BABA TUTUMLARI  

         Herkesin bildiği bir söz vardır: "Eğitim ailede başlar". Her aile başarılı çocuklar yetiştirmek ister. Bunu gerçekleştirmek için, çocuğuna her türlü imkânı hazırlar. Ancak unutulmaması gereken bir konu daha vardır ki, o da çocuğun kişilik gelişimidir. Anne-babaların tutum ve davranışları, çocukların davranışsal, duygusal, zihinsel gelişimlerinde, kişiliklerinin oluşmasında önemli rol oynamaktadır.

         Anne-baba tutumları altı grupta toplanabilir. Bu tutumları inceleyerek hangi grupta yer aldığınızı ve bunların iyi-kötü yanlarını görebilirsiniz. Daha sonra kendinizi değerlendirme altına alarak, çocuğunuzun gerçekten neyi hak ettiğine karar verebilirsiniz...

Otoriter Tutum

         Otoriter tutumda, denetim yüksek, duyarlılık azdır. Bu tutumu benimseyen anne babalar, çocuklarının ilgi ve gereksinimlerini dikkate almazlar. Çocuktan beklentileri, çocuğa sunduklarından daha fazladır. Kurallar, çocuğa sorulmadan konur ve kesinlikle uyulması beklenir. Eğitimde başvurulan yöntem cezadır fakat verilen ceza, suç ile orantılı değildir. Bu cezalar dayak, ayıplama, suçlama ve korkutma olabilir. Çocuğun en doğal hakları bile kendisine uslu olması karşılığında sunulur

Otoriter bir ailede yetişen çocukların özellikleri

· Stresli, tedirgin çocuklardır

· Kendine olan güveni hemen hemen yok gibidir

· Sessiz, çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır

· Sürekli eleştirildiği için aşağılık duygusu geliştirebilir

· Dıştan denetimlidirler. Kendi başlarına karar veremezler dışarıdan birilerinin onu yönlendirmesini beklerler.

· Tam tersi çocuk isyankâr da olabilir.

Serbest Tutum

         İzin verici tutumda, denetim düşük, duyarlılık yüksektir. Çocuğun her türlü davranışı, hoşgörü ile karşılanır ve kabul edilir. Çocuğun uyku uyuma, yemek yeme, TV seyretme düzeni yoktur. Çocuktan yaşına uygun, olgun davranışlar beklenmez. Kurallara uyulmadığında, yaptırım uygulanmaz. Çocuk tüm inisiyatifi elinde tutar ve diğer aile üyeleri, onun isteklerini koşulsuz kabul ederler. Çocukla ana-baba arasında sağlıklı bir iletişim kurulmaz.

Serbest tutumla yetişen çocukların özellikleri

· Devamlı birilerinden hizmet beklerler

· Her isteklerinin yapılmasını beklerler

· Okuldaki kurallarla karşı karşıya kaldıklarında hayal kırıklığına uğrarlar

· Diğerlerinin dikkatini çekmeye çalışırlar

· Bencil ve saygısızdırlar

· İstekleri buyruk niteliği taşımaktadır

· Toplumun vermediği hakları kendilerine tanımaya çalışırlar

Koruyucu Tutum

         Koruyucu tutumda, ana-baba, çocuğa gereğinden fazla özen gösterirler ve onu denetim altında tutarlar. Bu durum daha çok anne ile çocuk arasında yaşanır. Gereksinimlerini karşılayacak yaşa gelmesine rağmen anne, çocuğun yemeğini yedirir, kıyafetlerini giydirir. Bu tip aileler çocuklarının üzerlerine titrerler. Çocuk adeta bir cam fanus içinde büyütülür. Aile bu davranışları ile çocuğa olan sevgisini dile getirdiğini zanneder.

Koruyucu tutumla yetişen çocukların özellikleri

· Aşırı bağımlı, özgüveni gelişmemiştir

· Sosyal gelişimi zedelenir

· Toplum tarafından kabulü zorlaşır

· Kendini gruba kabul ettirmek için isyankâr olabilir

· Tek başına kararlar alamaz

Dengesiz ve Kararsız Tutum

         Çocuğun belirli bir davranışı, anne baba tarafından farklı yorumlanır. Anne babalar, aynı davranışı kimi zaman normal karşılarken, kimi zaman da cezalandırabilirler. Bu durum daha çok, anne veya babanın o anki psikolojik durumu ile ilişkilidir. Anne veya baba yorgunsa, başka zaman normal gördükleri bir davranış, o an için yapılmaması gereken bir davranışa dönüşür. Bu durumda çocuk, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu anlayamamaktadır.

         Tutarsız anne baba tutumlarını içeren bir diğer tutum ise, anne için doğru olan bir şeyin, baba için yanlış olması veya tam tersi durumun oluşmasıdır. Anne ve baba farklı disiplin anlayışı geliştirebilirler. Anne ve baba mutlaka aynı görüşe sahip olmalıdır, biri olumsuz davranışı hoş görüp, diğeri ceza uygulamamalıdır.

         Anne babaların çocuklar hakkındaki tutarsız ve ayırımcı davranışlarından bir başkası ise, kız erkek çocuk ayrımıdır. Genelde erkek çocuklar, kız çocuklara oranla daha ayrıcalıklıdır. Erkek çocuklar el üstünde tutulurken, kız çocuklar daha geri planda yer almaktadır. Bazı ailelerde ise bu durum tam tersi olabilmektedir.

Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocukların özellikleri

· Aşırı isyankâr ya da aşırı boyun eğici olabilirler

· Kaygılı, güvensiz bir kişilik sergileyebilirler

· Büyüdüklerinde, karşısındaki insanlara zor güvenirler

· Tutarsız bir kişilik sergilerler

· Karar vermekte güçlük yaşarlar

İlgisiz-Kayıtsız Tutum

         İlgisiz tutumda, hem denetim, hem de duyarlılık düşüktür. Bu tip aileler için, çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir. Bu gruba giren anne babalar genellikle, hoşgörü ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar. Çocuk anne babayı rahatsız etmediği müddetçe, çocukla ilgili problem yoktur, eğer çocuk anne babayı rahatsız ederse, o zaman, çocuk ile ilgili gündem oluşur. Bu gündem daha çok şikâyetlerle doludur. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal yalnızlığa itilmektedir. Anne, baba, çocuk arasında iletişim kopukluğu vardır. Ailenin çocuğa tepkileri düşük seviyededir.

İlgisiz-kayıtsız tutumla yetişen çocukların özellikleri

· Çocuk dikkat çekmek için etrafına zarar verebilir

· İnsanlarla ilişki kuramaması sonucu sosyal gelişmesinde gecikme ve saldırganlık sergileyebilir.

· Sözlü iletişim yetersizliğinden dolayı dil gelişiminde gecikme, konuşma bozuklukları ortaya çıkabilir

· Özgüven sorunu yaşar

· Hayattan ve kendisinden beklentisi olmaz

Demokratik Tutum

         Demokratik tutumda, denetim ve duyarlılık birbiri ile denge içinde işler. Uyulması gereken kurallar, çocuklarla birlikte belirlenir; belirlenen kuralların çocukların gelişim düzeylerine ve yaş özelliklerine uygun olmasına özen gösterilir. Çocuklara kurallara uyması için yardım edilir. Kurallara uyulmadığı zamanlarda, fiziksel ve duygusal şiddet içermeyen yaptırımlar uygulanır. Kesin sınırlar yerine, çocuğa seçme şansı tanıyan seçenekler sunulur. İlişkiler karşılıklı sevgi, saygı ve hoşgörü temeline dayanır.

Demokratik tutumla yetişen çocukların özellikleri

· Sosyalleşmiş, işbirliğine giren çocuklardır

· Arkadaş canlısı ve duygusaldırlar

· Sosyal açıdan dengeli ve mutlu bireylerdir

· Özgüvenleri yüksektir, sorumluluk sahibidirler

· Kendine ve başkalarına güvenir

· Yaratıcı ve bağımsızdır

· Kurallara ve otoriteye saygı duyar

Bu bilgilerden de anlaşılacağı gibi; otoriter, izin verici, koruyucu, tutarsız, ilgisiz anne-baba tutumları, kişiliğin gelişimi için uygun yetiştirme yöntemleri değildir. En uygun olanı demokratik yöntemdir. Anne-babaların demokratik tutum edinebilmeleri için çocuklarıyla nasıl iletişime geçeceklerini öğrenmeleri gerekmektedir.